ایجاد بستر همکاری و مشارکت پایدار جوامع محلی در پاسداری از منابع طبیعی و محیط زیست از جمله آرمان ها و برنامه هایی است که نقش موثری در تحقق هرگونه برنامه حفاظتی ایفا خواهد نمود. اهمیت این مهم در حفاظت از گونه های جانوری ارزشمند و در حال انقراضی چون یوزپلنگ آسیایی که زمانی از شبه قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه جزیره عربستان و سوریه پراکنده بود و در حال حاضر تنها در چهار زیستگاه واقع شده در ایران از جمله “پناهگاه حیات وحش میاندشت” قرار دارد دو چندان می نماید.
برای دستیابی به هدف جلب مشارکت پایدار جوامع محلی و سایر کنشگران مرتبط با موضوع حفاظت، اولین گام شناخت و آنالیز دقیق مسئله و کنشگران درگیر و روابط فی مابین به شیوه ای منسجم و علمی می باشد. متد و الگوریتم آنالیز کنشگران (Actor analysis) از جمله این متدها بوده که توسط دفتر پروژه مـلی حفـاظت از یوزپلنـگ آسیـایی و با همـکـاری گروه مهندسی آبانگاه در پناهگاه حیات وحش میاندشت تعریف و پیاده سازی گردیده است.
مطابق چارچوب متد معرفی شده، در اجرای پروژه شش فاز تعریف گردید و به منظور زمینه سازی تحقق هدف غایی طرح (“ظرفیت سازی اجتماعی برای ایجاد زیربنای مشارکت جوامع محلی در حفاظت از یوزپلنگ آسیایی”)؛ مبتنی بر نتایج و دستاوردهای فازهای اول تا پنجم، در فاز ششم سه هدف مورد نظر قرار گرفت. آشناسازی، آموزش و توسعه بستر ارتباطی با کنشگران اصلی در موضوع حفاظت (حاکمیتی- مردمی)، تهیه چارچوب و نقشه راه استقرار نهاد محـلی و مردمی به عنـوان همکار اداره حفاظت از محیط زیست و پروژه ملی حفاظت از یـوزپلنـگ آسیایی و در نهایت زمینه سازی آموزش و تشریک مساعی پایگاه های بسیج روستایی مستقر در جوامع حاشیه پناهگاه در موضوع حفاظت به عنوان گام های پایانی پروژه و بستر ساز اقدام بعد به منظور زمینه سازی و ایجاد بستر تشکیل و استقرار، توانمندسازی و تثبیت سازمان ها و نهادهای محلی- مردمی همکار، در برنامه اجرایی قرار گرفت و راهبری گردید.
علاوه بر برگزاری جلسات و بازدیدهای آموزشی متعدد و ایجاد بستر آموزش و مشارکت پایگاههای بسیج روستایی؛ در فاز پایانی مجریان پروژه به دنبال ترسیم و یافتن شیوه و مدل کارآمد مبتنی بر نگاه برد-برد برای جلب مشارکت و همراهی جوامع محلی از طریق نهاد سازی با کارکردهای مشخص مبتنی بر گافته ها و خروجی های آنالیز کنشگران به عمل آمده برآمدند.
در این راستا با توجه به نوع بهره برداری جوامع محلی حاشیه منطقه از پناهگاه و تاثیرات وارده از جانب حیات وحش منطقه همچنین تاثیرات برنامه های حفاظت از پناهگاه، برای نهاد و سازمان مردمی مستقر در جوامع محلی کارکردهای زیر ترسیم گردید:
- مشارکت در مدیریت بهره برداری از مراتع (در چارچوب ضوابط)
- گزارش و پیگیری دریافت خسارات وارده به زمین های کشاورزی و یا دام های اهلی
- دریافت و مدیریت هر گونه تسهیلات از جمله تسهیلات علوفه در صورت حرکت به سمت دامداری نیمه صنعتی (برای کاهش وابستگی دام به چرا در مرتع و گذران بازه ۶۰ روزه خروج تا موعد پیش چر) و نهاده های کشاورزی از سوی جهاد کشاورزی
- همکاری با محیط بانان منطقه برای ممانعت از تخلفات شکار و صید
- تشکیل صندوق های توسعه پایدار روستایی و اجرای طرح های درآمدزا در چارچوب اهداف حفاظت (اکو توریسم و …)
بر این اساس در افق پیش رو؛ هدف اصلی، شکل گیری، استقرار و تثبیت نهاد محلی (پایلوت و یا شامل کل منطقه) به منظور کسب تدریجی توانایی برعهده گرفتن کارکردهای مورد از طریق توانمندسازی، تعریف کارکردهای قانونی و تدارک بسترهای حمایتی و تشویقی و در نهایت تغییر رفتار جوامع محلی همسو با حفاظت از پناهگاه و افزایش بهره مندی اقتصادی جوامع خواهد بود. در کنار این مهم آموزش و جلب مشارکت کنشگران و گروههای مختلف مردمی از جمله پایگاههای بسیج روستایی به عنوان بستری مهیا شدن در پروژه انجام شده، مطلوب نظر قرار خواهد گرفت.
تصویر یوزپلنگ آسیایی در پناهگاه میاندشت
(عکس برداری شده در تاریخ ۱۳۹۳/۱۲/۱۰ توسط محیط بان کمال اخوان)
ارسال...