۲۲ ماه یا بیش از ۶۵۰ روز از مصوبه شورای عالی آب (بالاترین نهاد تصمیم گیر در آب کشور) برای احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی می­ گذرد. در یادداشت های پیشین به آمار و ارقامی که حکایتگر حال و روز وخیم سفره های آب زیرزمینی در بسیاری از نقاط کشور است، اشاره کرده ام. انتظار این بود که با چنین وضعیتی که می توان آن را ورشکستگی غیرقابل جبران مدیریت منابع آب نامید، فرصت اجماع در شورای عالی آب برای تغییر اوضاع (لااقل کندتر شدن روند تخریب همیشگی سفره ­ها) بسیار جدی تر گرفته می شد و اقداماتی ضربتی و البته اصولی، عملیاتی می شد تا نه در ارزیابی عملکرد محور بلکه در ارزیابی نتیجه محور، اتفاقات به نحوه دیگری رقم می خورد و سرنوشت آب های زیرزمینی و مردمان و تمدنی که وابسته به آن است، کمی از تهدید جدی فاصله می گرفت.

در تحلیل این که چرا احیاء و تعادل بخشی، آنچنان که متناسب شرایط ورشکستگی منابع آبیست، محقق نشده، احتمالا می توان لیست بلند بالایی ارائه کرد اما به نظر می رسد، “موانع فکری” بزرگترین بخش داستان باشد. امری که مهندس میدانی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، در شورای حفاظت آب در خرداد ماه ۹۵، نیز بر آن تاکید داشته است.

نارسایی مکتب فکری حاضر برای نجات آب های زیرزمینی را می توان لااقل در ۴ گروه زیر مرور کرد:

۱- دست اندرکاران مدیریت و حفاظت آب در سطح ملی و محلی (که پارادایم اقدامات صرفا سازه ای و سلبی را در فضای پیچیده و چندوجهی آب زیرزمینی دنبال می کنند. ایضا منابع لازم را برای پیشبرد چنین کار سترگی در سطح کافی و حتی نیمه کافی فراهم نمی کنند)

۲- چاه داران مجاز {دارای پروانه} (که در مقابل حق در حال از دست رفتنشان، واکنش جدی ندارند)

۳- چاه نداران (اکثریت جامعه که مستقیما بهره بردار سفره ها نیستند اما در ضرر ناشی از تخریب منابع سهیمند اما خاموشند و مطالبه گری جدی ای ندارند)

۴-علاقه مندان، نخبگان و دلسوزان آبی (که در اصلاح مکتب فکری و سمت و سوی سه گروه بالا می توانند نقشی جدی داشته باشند اما اغلب آدرس نجات آب را اشتباه گرفته اند و عمدتا مسائل با اولویت های پایین تر از تعادل بخشی را دنبال می کنند)

برداشتن موانع فکری و طراحی و حاکم کردن نگاه و مکتب فکری و به تبعش عملی جدید، شاید مهمترین و سخت ترین گام باشد؛ اما ممکن است.

به خاطر داشته باشیم فرصت برای احیا و تعادل بخشی کوتاه است…

محمد جواد سمیعی –  مدیرعامل گروه مهندسی اجتماعی آبانگاه